Artificial Intelligence

2025 – Artificial Inteligence (AI) lijkt de laatste tijd de meest besproken en beschreven nieuwe technologie die om ons heen al wordt toegepast en die onze toekomst sterk gaat bepalen.

• Wat is AI?
• Welke toepassingen zijn voor arbeid belangrijk?
• Welke risico’s voor arbeid brengt AI mogelijk met zich mee?
• Welke (wettelijk ondersteunde) verplichtingen voor de werkgever en bescherming en beïnvloedingsmogelijkheden voor werknemers zijn er?

 

We verwijzen naar drie nieuwe artikelen (te downloaden met de knoppen hieronder) en twee artikelen die al op deze Kennisbank staan. Deze artikelen helpen bij het beantwoorden van de hierboven gestelde vragen.

Wat is AI?

‘Artificial Intelligence’ is de overkoepelende term voor de technologie waarbij computers worden ingezet om op basis van (veel!) data ‘intelligente’ beslissingen te nemen of taken uit te voeren.

Deze omschrijving geeft J. Kloostra in een artikel in TRA 2020/71 (zie hieronder)

 

Toepassingen?

‘Algoritmisch management’ is de toepassing van AI waarbij de werkprocessen zo ingericht worden dat de werknemers op basis van verzamelde data worden aangestuurd, gecorrigeerd en gecontroleerd. Algoritmisch management wordt vaak toegepast in retail-bedrijven, bezorgdiensten, taxibedrijven (Uber), distributiecentra, platformwerk… (Kloostra, 2020).

Bij ‘machine-learning’ herkennen systemen patronen in grote verzamelingen data en kunnen zo verbanden ‘zien’ en problemen oplossen. (Kloostra, 2020).

 

Welke kansen en risico’s zijn aan AI verbonden?

AI maakt besluitvorming sneller, accurater en beter onderbouwd en draagt zo bij aan doelstellingen van de toepassende onderneming. Er is sprake van sneller leren en verbeteren door machine learning.

AI kan gebruikt worden om gevaarlijke situaties op de werkplek (bouwplaats, Walmart) te signaleren.

‘Gamificatie’ van arbeid wordt ook genoemd; dit kan een kans zijn als het het werk boeiender maakt, maar het is een risico als dit het competitieve karakter van de arbeidssituatie te sterk vergroot en gepaard gaat met prestatieloon.

De Jager (2024) wijst op ‘hoog risico AI systemen’; de auteur noemt onveilige en ongezonde werksituaties en discriminatie; daarbij is geen controle achteraf mogelijk; AI is een ‘black box’.

Dit ‘black box’ karakter van algoritmisch management en de depersonificatie ervan zijn grote risico’s. De aansturing door een manager verandert in de aansturing door een systeem.

Dit geeft ook discussies en zelfs gerechtelijke processen over de gezagsrelatie of het ‘gezagscriterium’; zijn de werkenden werknemers of zelfstandigen?

Zie  voor de kansen en risico’s ook de studie van TNO en het Rathenau Instituut op deze Kennisbank.

Welke (wettelijk ondersteunde) beïnvloedingsmogelijkheden zijn er?

In de EU is er al sinds 2011 discussie over een EU richtlijn platform werk (Kloostra, 2024) of – anders gezegd – de Artificial Intelligence Act (De Jager, 2024). Deze richtlijn gaat vooral over wanneer er bij AI-management sprake is van een ‘gezagsrelatie’. En hij regelt ‘verplichtingen van de werkgever tot vergroten van de transparantie over gebruik en gevolgen van een hoog-risico AI systeem voor de werknemers en het informeren van werknemers of hun vertegenwoordigers, (OR)’. Ook de AVG rechten (privacy) van werknemers dienen geborgd te worden.

Zie ook: Medezeggenschap bij de introductie van algoritmisch management. (Popma & Damen, 2025) in deze Kennisbank.

Referenties

Das, D; Torre, van der, Wouter; Dam, van, Liza; Zoomer, Tijmen; Preenen, Paul.: Wat is de impact van algoritmisch management op de kwaliteit van arbeid in reguliere organisaties? Tijdschrift voor HRM 1 2025. Eigen ritme of algoritme?

Jager, de R.: De Europese Artificiële Intelligentie – Verordening en algoritmen op het werk: voldoende future proof? TRA 2024/45 (te downloaden met de knop hieronder).

Kloostra, J.: Ondergeschikt aan het algoritme. TRA 2020/71 pp. 10 – 18. (te downloaden met de knop hieronder).

Kloostra, J.: EU-richtlijn platformwerk. Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan. TRA 2024/16, 4, pp. 3 – 7. (te downloaden met de knop hieronder).

Popma, J.R.; Damen, W.W.P. : Medezeggenschap bij de introductie van algoritmisch management. TRA 2025/32, pp. 3 – 8. Home

Zie ook:

ETUI, Aída Ponce del Castillo (ed.), 2024: Artificial intelligence, labour and society. Artificial intelligence, labour and society | etui.  Hierin chapter 15: Frank Pot: AI for good work. AI for good work.

ACV: Artificial Intelligence op de werkvloer. Gids voor militanten. (2022). Maes, E; Thorre, van M. (eds.) Artificiële Intelligentie op de werkvloer