Sociale innovatie in de zorg, werkgevers zien noodzaak tot vernieuwing

2010 – Veranderingen in de zorg en de vergrijzing maken het noodzakelijk dat zorgmedewerkers op een andere manier gaan werken.  Ze moeten een balans weten te vinden tussen efficiënt en klantgericht werken. Daarbij wordt de kwaliteit van arbeid echter niet uit het oog verloren. Vernieuwing kan tot stand gebracht worden met behulp van sociale innovatie. PSW heeft in opdracht van Transvorm bij zes organisaties in de sector Verpleeg- en Verzorgingshuizen en de Thuiszorg (VTT) geïnventariseerd hoe zij omgaan met sociale innovatie.

Urgentie
Door de vergrijzing neemt de vraag naar zorg toe, terwijl tegelijkertijd minder arbeidskrachten in de zorg beschikbaar komen. Daardoor zal er efficiënter gewerkt moeten worden. Bovendien wordt de patiënt mondiger en wil men in de zorg een meer cliënt gerichte benadering toepassen, waardoor er klantvriendelijker (meestal betekent dat flexibeler) gewerkt moet worden. Ten slotte stellen ook de medewerkers andere eisen aan het werk en de werkomstandigheden. Zo willen zij meer invloed op de inrichting van het werk, minder werkdruk en meer mogelijkheden voor ontwikkeling en groei in hun werk. Al deze eisen en wensen kunnen bij elkaar komen met behulp van sociale innovatie.

Sociale innovatie
“Sociale innovatie is erop gericht samen met medewerkers vormen te vinden om het werk zo optimaal mogelijk te organiseren, medewerkers ertoe uit te dagen hierover mee te denken (slimmer werken), hen hiertoe te faciliteren (talentontplooiing) en mede verantwoordelijk te maken in de uitvoering (participerende aansturing).”

Slimmer werken
Vernieuwing op het gebied van slimmer werken: in kleinschalige woonvormen werken de medewerkers in kleine teams waardoor zijn het werk beter met elkaar en op de cliënt kunnen afstemmen. Vraaggericht werken brengt tevens met zich mee dat er op flexibele tijden wordt gewerkt. Dit kan door afstemming tussen de teamleden en geeft tegelijk de medewerker de kans om privéwensen over werktijden op te nemen in het rooster. Kleine teams, krijgen meer verantwoordelijkheden die zodoende lager in de organisatie komen te liggen.

Naast kleinere teams worden er ook nieuwe functies gecreëerd. Enerzijds om medewerkers te begeleiden en een klankbord te bieden en anderzijds om het werk cliëntgerichter te maken. Het gaat om functies als zorgcoördinator, die helpt bij dagelijkse vragen over de zorg en uitwisseling van ideeën onderling stimuleert; contactverzorgende, voor afstemming met cliënt en familie; en woonservicemedewerker, een medewerker die een breed takenpakket heeft enerzijds zodat de cliënt minder verschillende mensen over de vloer krijgt en anderzijds is er taakverrijking.

Talentontplooiing en participerende aansturing
Voor talentontplooiing wordt naast de reguliere scholingsactiviteiten ingezet op het breder inzetbaar maken van medewerkers. Medewerkers krijgen naast hun reguliere werk vaak een extra taak of verantwoordelijkheid in het kader van talentmanagement.

Voor het management wordt ingezet op het leren van een nieuwe stijl van leidinggeven. Er wordt gebruik gemaakt van participerende aansturing. Dat houdt in dat medewerkers worden gestimuleerd om vanuit hun eigen verantwoordelijkheid beslissingen te nemen om arbeidsprocessen te verbeteren. Het werken in zelfsturende teams doet tevens een beroep op de ondernemingszin van medewerkers.

Tips voor implementatie
Volgens het model van Schmalenbach treedt innovatie gedrag op wanneer men kan, wil en mag innoveren.  Dat wil zeggen dat een medewerker moet beschikken over de juiste kennis van zijn vak, de organisatie en het innovatieproces, alsmede over de nodige organisatorische en communicatieve vaardigheden om in staat te zijn om te innoveren. Daarnaast moet de medewerker een drive hebben om te innoveren en mogelijke tegenstand te overwinnen. Als dat allemaal in orde is, moet er ten slotte ruimte worden gegeven aan de medewerker om te innoveren. Hij moet daarvoor tijd en bevoegdheden krijgen en er moet ruimte zijn om fouten te maken in een flexibele organisatie met een innovatief klimaat.

PSW is in gesprek met medewerkers en managers van de onderzochte organisaties tot de volgende tips gekomen:

  • Zorg voor goede informatie en communicatie omtrent de nodige verandering en de consequenties voor de medewerkers
  • In dialoog tussen medewerkers en management kan de wil om te innoveren bevorderd worden.
  • Geef medewerkers regelruimte om dingen uit te proberen en fouten te maken.
  • Stimuleer betrokkenheid, collegialiteit en binding in het team, alsmede het feedback geven.
  • Kennisdeling en borging zijn van belang om medewerkers de juiste kennis te geven om te innoveren en betrokkenheid en draagvlak te vergroten door medewerkers serieus te nemen.
  • De hele organisatie moet uitnodigend zijn om innovatief gedrag door te voeren.
  • Vertaal  de strategie naar operationeel niveau en doe een beroep op innovatie en ondernemerschap van alle medewerkers, met steun van het topmanagement.


Bronverwijzing
Het volledige artikel Sociale innovatie in de zorg, werkgevers zien noodzaak tot vernieuwing (2010) uit Zeggenschap van september 2010 (p 44-46) is opgenomen in de bijlage.

Keywords
Sociale innovatie, Slimmer werken – Organiseren