Slimmer werken in het Onderwijs

Intellectueel uitdagend werk voor docenten verhoogt het plezier, verlaagt de werkdruk en stimuleert de persoonlijke ontwikkeling van leraren, aldus het onderzoek Slimmer werken. Over de betekenis van slimmer werken voor het primair en voortgezet onderwijs van het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt (SBO) in Den Haag. Voordeel voor de school is een verwachte verbetering van de onderwijskwaliteit en een efficiëntere inzet van het personeel. Manieren om dit te realiseren zijn meer gebruik van computers, het vervangen van de klassenstructuur door hoorcolleges van leraren en werkgroepen onder begeleiding van onderwijsassistenten.

Waarom is dit sociale innovatie?

Slimmer werken in het onderwijs betekent goed onderwijs voor leerlingen, terwijl duurzame opbrengsten voor de schoolorganisatie én het onderwijspersoneel worden gerealiseerd. Door ‘slimme’ vernieuwingen in het werkproces kan de efficiency toenemen, terwijl de werkdruk afneemt en het werkplezier van leraren stijgt.

Doel van het onderzoek

Het SBO verzocht Regioplan Beleidsonderzoek om in een kwalitatief en explorerend onderzoek na te gaan welke vormen van slimmer werken er te vinden zijn in het primair en voortgezet onderwijs. Het onderzoek heeft tevens geresulteerd in beschrijvingen van zeven praktijkvoorbeelden van slimmer werken, met als doel andere scholen te inspireren.

Aanpak

Om slimmer werken te definiëren voor het onderwijs is er een literatuuronderzoek uitgevoerd en zijn er interviews gehouden met beleidsmedewerkers, beleidsadviseurs en directeuren van organisaties die betrokken zijn bij het onderwijs. Hieruit is de volgende definitie voortgekomen:

‘Slimmer werken in het onderwijs is het aanbrengen van verbeteringen of vernieuwingen die betrekking hebben op het werkproces van personeel in het onderwijs en waarbij de leeropbrengsten van de leerlingen (kennis, vaardigheden & attitude) op niveau blijven of toenemen en die duurzame opbrengsten voortbrengen voor de schoolorganisatie én het onderwijspersoneel.’

Daarnaast is een aantal randvoorwaarden en criteria opgesteld waaraan de voorbeelden van slimmer werken zouden moet voldoen.

Resultaten

Zeven van de uit het onderzoek voortgekomen praktijkvoorbeelden van slimmer werken in het onderwijs worden besproken: de verticale deelschool, dagdelenonderwijs, serious gaming, de nakijkassistent, onderwijsvernieuwing Gisdo, aanstormende docenten en teamonderwijs op maat.

Het onderzoek is exploratief van aard en richt zich niet rechtstreeks op het meten van effecten van de slimme manieren van werken. Wanneer er gesproken wordt over opbrengsten, worden de door de respondenten waargenomen en ervaren opbrengsten bedoeld. Voor leraren lijkt de toename van het werkplezier het grootste voordeel van slimmer werken. Een ander voordeel van veel manieren van slimmer werken is een vermindering in werkdruk. Leraren krijgen meer ruimte in hun curriculum of hebben hun handen vrijer. Ook taakdifferentiatie wordt door docenten regel matig genoemd als voordeel van slimmer werken. Doordat werk wordt overgenomen door assistenten of de computer krijgt de docent de mogelijkheid zich ook op andere terreinen te ontwikkelen.

Voor de schoolorganisatie ligt de grootste opbrengst van slimmer werken in een verwachte verbetering in de kwaliteit en het aanbod van onderwijs. Daarnaast wordt efficiëntie behaald door slim om te gaan met de inzet van het beschikbare personeel. Voorbeelden van financiële besparingen zijn nauwelijks gevonden. De invoering van slimmer werken binnen een school vindt meestal plaats op kleine schaal, waardoor de opbrengsten voor de schoolorganisatie vaak niet substantieel zijn.

Zie de bijlagen voor het volledige onderzoeksrapport Slimmer werken. Over de betekenis van slimmer werken voor het primair en voortgezet onderwijs van het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt (2008).