Rede: Frits Kluijtmans - Van verzorger naar spelverdeler

2008 – het betrekt een rede aan de Open Universiteit door prof. dr. Frits Kluijtmans.

Samenvatting rede

Van personeelsmanagement en HRM zijn zeer veel definities in omloop. Ik ga u daar niet mee vermoeien, maar u moet maar van mij aannemen dat al die definities op de een of andere manier gaan over het verzoenen of overbruggen van de belangen van het individu en de belangen van de organisatie. Want die lopen niet altijd, soms zelfs helemaal niet, parallel. Ik kon niet bevroeden dat mijn pleidooi in mijn proefschrift uit 1999 om arbeidsrelaties, zijnde de relatie tussen werkgever en werknemer, centraal te stellen zoveel weerklank zou vinden (Kluijtmans, 1999). Momenteel is het namelijk gebruikelijk om het vakgebied aan te duiden als het managen van arbeidsrelaties, zodat die productief, bevredigend en maatschappelijk aanvaardbaar (legitiem) zijn. En dat valt niet mee omdat een arbeidsrelatie qua aard een gecompliceerde relatie is. In die relatie tussen een werkgever en een werknemer wordt namelijk iets geruild (loon tegen arbeid), moet er samengewerkt worden (met de werkgever, maar ook met collegae) en is er sprake van onderschikking (de werkgever heeft het recht om aan te geven wat de werknemer moet doen). Het zal duidelijk zijn dat die drie verschillende dimensies een arbeidsrelatie spanningsvol maken. Wanneer de werkgever te weinig biedt voor het werk dat gedaan moet worden, zal de bereidheid om te werken en om samen te werken afnemen. Conflicten in de samenwerkingsrelatie zullen zich vertalen in een mindere bereidheid om werk naar behoren uit te voeren en als de werkgever wat al te gekke eisen stelt, zal zich dat vertalen in het opnieuw ter discussie stellen van de eerder afgesproken ruil en zal dat de samenwerking bemoeilijken. Om dat proces of, beter gezegd, die processen in goede banen te leiden, moeten er regels komen waar beide partijen zich aan houden en waardoor, zo is te hopen, die arbeidsrelaties productief (voor de organisatie), bevredigend (voor beide partijen) en maatschappelijk aanvaardbaar worden.

Wat productief, bevredigend en legitiem is, is natuurlijk plaats- en tijdgebonden. En om te begrijpen waar het huidige vak mee worstelt, is het goed eens een stap in de tijd terug te doen en te kijken naar de wortels van het vak en naar de wijze waarop in de industriële periode arbeidsrelaties werden vorm gegeven. Want wie dat verleden kent, zo is mijn overtuiging, krijgt ook meer zicht op de reflexen waarmee het vak momenteel worstelt.

Zie voor de rede Van verzorger naar spelverdeler (2008) van F. Kluijtmans de bijlage.

Kenmerken