Open innovatie in de bouwsector. Informatiedossier

2012 – Open innovatie staat voor kennisdelen en samenwerking tussen bedrijven bij innovatie, al dan niet ook in samenwerking met kenniscentra zoals sector-onderzoekscentra, universiteiten en hogescholen. In de bouw komt open innovatie nog niet zo veel voor. Daarom is dit onderzoek gericht op voorlopers in energiezuinig bouwen, in de veronderstelling dat daar ook de early adopters van open innovatie te vinden zullen zijn.

Aard van de samenwerking

In de bouwsector is er samenwerking op drie terreinen. Er is de samenwerking met de producenten van bouwmaterialen en technieken, de samenwerking op de bouwwerf en de samenwerking tussen de producenten en de bouwwerf. Binnen elk terrein is er verticale en horizontale samenwerking of B2B en samenwerking met collega-bedrijven. Zoals in kwantitatief onderzoek is vastgesteld is de samenwerking ook bij de early adopters van innovaties vooral een B2B-samenwerking met klanten en leveranciers. De samenwerking beperkt zich ook tot kennisuitwisseling en samen ontwikkelen van verbeteringen en vernieuwing in zoverre er geen concurrentienadeel is. Het afschermen van de eigen kennis is de belangrijkste drempel bij de samenwerking tussen collega-bedrijven. Succesverhalen zijn er in de bouwsector zeker wanneer bedrijven complementaire producten of diensten aanbieden en men door samenwerking zijn marktaandeel juist kan behouden of uitbreiden. Het massiefpassief project, een samenwerking tussen een producent van bakstenen en van isolatie is hier een mooi voorbeeld van. Maar ook in de skeletbouw wordt op deze manier aan open innovatie gedaan. Zo is er het voorbeeld van een samenwerking tussen een algemeen aannemer skeletbouw en een aannemer afwerking ramen en houtwerk.

Belemmerende en bevorderende factoren

Extra drempels zijn er voor kleine bedrijven die moeilijker toegang vinden tot grote bedrijven, omdat die meer gericht zijn op massaproductie en minder geïnteresseerd zijn in oplossingen op maat. Kleine bedrijven gaan dan ook voor hun oplossingen op zoek naar collega-MKB’s, hierbij ook geholpen door dezelfde bedrijfscultuur, minder bureaucratie en meer flexibiliteit. Vertrouwen is de basis voor een geslaagde samenwerking en dat geldt voor alle bedrijven.

Uit het onderzoek komt ook naar voren dat innovatie van de arbeidsorganisatie en de competenties nodig zijn. Sommige algemeen aannemers trachten zoveel mogelijk ook afwerkingsactiviteiten in eigen beheer te doen. Andere aannemers zijn gewonnen voor de methodiek van het bouwteam en brengen van bij de start van een bouwproject alle grote potentiële actoren samen. Soms gaat een dergelijk initiatief uit van de architect. De architect is een belangrijk communicatiekanaal voor de innovaties van de producenten en coördinator op de werf.

Producenten van materialen en technieken gebruiken websites en living labs om innovatie kenbaar te maken aan potentiële klanten.

Maatschappelijke context

De innovaties zorgen voor een grotere behoefte aan vakopleidingen en interdisciplinaire kennis.

Open innovatie in de bouw wordt door de Vlaamse overheid op diverse manieren ondersteund. Enkele voorbeelden illustreren de diversiteit en kunnen inspireren tot meer. Zo zijn er onderzoekscentra die hun kennis delen met de producenten van materialen en technieken en samen innovatieprojecten opzetten, met bijvoorbeeld de steun ook van de provinciale innovatiecentra.

Over de resultaten van het onderzoek over open innovatie in de bouw wordt uitvoerig verslag gedaan in het informatiedossier (zie bijlage pdf). De slotparagraaf bevat talrijke suggesties over wenselijke ondersteuningsmaatregelen

Voor meer informatie, zie de web site van de Stichting Innovatie & Arbeid binnen de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV)

Steekwoorden: Open innovatie, Externe samenwerking

Brontype: Rapport

Sector: Bouw

Kenmerken