Implications of AI for work, employment and social dialogue

2025 – Laura Nurski van de Europese Stichting ter verbetering van werk- en leefomstandigheden (Eurofound) heeft de literatuur over de gevolgen van AI voor werk, werkgelegenheid en interne arbeidsverhoudingen onderzocht.

AI, kunstmatige intelligentie wordt in deze studie gedefinieerd als ‘een systeem dat autonoom cognitieve taken uitvoert’; voorbeelden zijn: voorspellingen, beslissingen of het genereren van content.

AI onderscheidt zich van algoritmisch management (AM), dat specifiek verwijst naar het gebruik van dergelijke systemen in het management van organisaties, zoals planning, monitoring en toewijzing van werk.

De review richt zich voornamelijk op machine learning (ML), deep learning (DL) en generatieve AI (genAI), omdat deze het meest bestudeerd zijn in de recente literatuur over werkplektoepassingen.

Enkele conclusies

Productiviteitseffecten

Onderzoek op taakniveau toont aan dat de productiviteitseffecten van AI variëren per taaktype. ML/DL-systemen presteren vaak beter dan mensen in gestructureerde besluitvormingstaken zoals medische diagnostiek, vooral wanneer ze onafhankelijk van mensen werken. GenAI daarentegen blijkt het meest effectief in creatietaken met een open einde, zoals schrijven, communicatie en het genereren van ideeën, vooral wanneer het minder ervaren gebruikers ondersteunt. In domeinen zoals softwareontwikkeling, juridische analyse en ontwerp versnelt genAI de taakvoltooiing en verschuift menselijke inspanning naar waardevollere bewerking en beoordeling.

De adoptie van AI vereist complementaire veranderingen in de werkorganisatie om effectief te zijn. Productiviteitswinsten uit eerdere golven van digitale technologie, zoals ICT, kwamen pas tot stand toen bedrijven hun workflows, hiërarchieën en coördinatiemechanismen aanpasten. Dit geldt ook voor AI.

ML/DL-beslissingstechnologieën werken het beste in modulaire werksystemen of wanneer verbeterde coördinatie de integratie tussen rollen ondersteunt. GenAI kan ook taakgrenzen verleggen en verantwoordelijkheden herverdelen over rollen of vaardigheidsniveaus. Of dit leidt tot deskilling of empowerment, hangt af van hoe organisaties functies herontwerpen, interne carrièreladders structureren en de samenwerking tussen mens en AI ondersteunen. Zonder aanpassingen in het organisatieontwerp kunnen de volledige voordelen van AI onbenut blijven.

 

Gevolgen voor de kwaliteit van werk

De effecten van AI op de kwaliteit van werk zijn gemengd en contextafhankelijk. De meeste werknemers melden taakversterking door AI, minder mensen ervaren taakverlies of het creëren van nieuwe taken. Afhankelijk van hoe AI wordt ontworpen, geïmplementeerd en gebruikt op de werkplek, kan AI de autonomie, samenwerking en het gebruik van vaardigheden vergroten, maar ook de werkintensiteit verhogen.

De fysieke werkomstandigheden verbeteren vaak, maar emotionele eisen, zoals het beheren van interpersoonlijke interacties en het omgaan met frustraties van klanten, kunnen toenemen, vooral omdat AI routinetaken overneemt en mensen taken laat uitvoeren die soft skills en sociale interactie vereisen. De cognitieve belasting kan ook toenemen door de noodzaak om toezicht te houden op en te coördineren met AI-systemen. Tegelijkertijd bestaat er een risico op cognitieve onderbelasting, waarbij de complexiteit van het werk onder het optimale niveau komt. Dit kan leiden tot minder aandacht en betrokkenheid, wat de fysieke veiligheid negatief kan beïnvloeden en zelfs de kans op letsel op de werkplek kan vergroten. Ondertussen wordt de AI-productieketen zelf gekenmerkt door polarisatie: AI-ontwikkelaars worden goed betaald en hebben een hoge status, terwijl data-verwerkers vaak te maken hebben met lage lonen, onzekere contracten en beperkte zeggenschap, ook al zijn ze essentieel voor de systeemprestaties.

 

Gevolgen voor de werkgelegenheid

De impact van AI op de werkgelegenheid wordt bepaald door de wisselwerking tussen substitutie en versterking. Een hoge mate van blootstelling aan AI is te vinden in cognitieve, middelbaar- en hooggekwalificeerde beroepen, waaronder management-, professionele en administratieve functies, maar blootstelling betekent niet automatisch baanverlies. De adoptie van AI door bedrijven verhoogt de vraag naar technische en soft skills, terwijl de vraag naar minder AI-intensieve functies afneemt. Studies op bedrijfsniveau tonen aan dat werkgelegenheidswinst dankzij productiviteitsverhogingen inderdaad verliezen door automatisering kan compenseren, wat mogelijk over het algemeen tot netto-neutrale resultaten leidt. Bewijs uit freelancemarkten laat echter wel verstoring zien in routinematige schrijftaken, met meer veerkracht in complex of hoogbudget werk, evenals in programmeer- en ontwerpwerk.

 

Gevolgen voor de interne arbeidsverhoudingen

Tot slot speelt ‘sociale dialoog’ of de interne arbeidsverhoudingen een sleutelrol bij het vormgeven van de invloed van AI op werk; hoewel de praktijken tussen landen nog steeds ongelijk zijn. De stem van werknemers, direct of representatief, kan de implementatie van AI verbeteren door impliciete kennis aan het licht te brengen die nodig is voor AI-implementatie en AI-acceptatie te ondersteunen. Collectieve onderhandelingen hebben steeds vaker betrekking op de training van werknemers en gegevensbescherming, maar AI-governance en -toezicht komen zelden aan bod. Nationale benaderingen verschillen: Duitsland en Denemarken vertrouwen op participatiemechanismen zoals ondernemingsraden; Spanje en Frankrijk benadrukken wettelijke mandaten en sectorale overeenkomsten; Zweden hanteert een sociotechnische onderhandelingsaanpak; Italië en België vertonen vroege tekenen van digitale onderhandelingen binnen traditionele meerlagige systemen; terwijl Hongarije slechts beperkte bescherming en participatie biedt vanwege zwakkere instellingen. Nieuwe instrumenten, zoals algoritmecommissies, co-governancegidsen en kaders voor digitale paraatheid, ontstaan ​​om de betrokkenheid van sociale partners te versterken en de capaciteit op te bouwen om arbeidsverhoudingen aan te passen aan de groeiende aanwezigheid van AI op de werkplek.

 

Referentie

Laura Nurski, Implications of AI for work, employment and social dialogue: literature review. Eurofound sept. 2025

 

Download het artikel:

Implications of AI for work, employment and social dialogue: Literature review | Eurofound