Duurzame Participatie in de Cao. Aanbevelingen voor sociale partners

2009 – De CAO Wijzer naar Duurzame Participatie van Expertisecentrum LEEFtijd is een rapport met aanbevelingen voor sociale partners om via CAO-afspraken en activiteiten vanuit de brancheorganisaties meer mensen, langer duurzaam aan het werk te krijgen en te houden. Het gaat over het vergroten van kansen van kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt, ook in tijden van crisis, en het algemeen vergroten van wendbaarheid, weerbaarheid en langer doorwerken.

Noodzaak
Verhoging van de arbeidsdeelname is al lange tijd een speerpunt in beleid. Door vergrijzing en ontgroening komt de arbeidsmarkt onder druk en dit kan gepaard gaan met opwaartse druk op de lonen en de inflatie en achterblijvende economische groei. Daarmee komt de houdbaarheid van ons sociale zekerheidsstelsel in gevaar.

Tijdens de huidige crisis lijkt krapte op de arbeidsmarkt ver weg, maar wat als de crisis voorbij is? Werknemers kunnen vaak niet makkelijk overstappen van branches waar ze hun werk hebben verloren naar branches waar wel tekorten zijn, omdat ze daar niet goed voor zijn toegerust. Bovendien lagen er sociale doelstellingen ten grondslag aan het beleid voor verhoging van de arbeidsparticipatie, zoals het vergroten van de economische zelfstandigheid, tegengaan van uitsluiting en armoede en het bevorderen van maatschappelijke participatie. Het blijft dus van belang om te investeren in scholing, opleiding en mobiliteit op de arbeidsmarkt.

Daarnaast is er in Nederland een groot onbenut arbeidspotentieel bestaande uit ouderen, gedeeltelijk arbeidsgeschikten, allochtonen, laaggeschoolden, jongeren en vrouwen. De aandacht voor kwetsbare groepen mag niet verdwijnen, ook al is de verleiding groot in tijden van massa-ontslagen.

Door CAO-afspraken, activiteiten vanuit de sectorfondsen en door op duurzame inzetbaarheid gericht CAO- en HRM-beleid kunnen de kansen van kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt worden vergroot en kunnen er goede condities worden geschapen voor een hogere en duurzame participatie.

Transitionele arbeidsmarkt
De arbeidsmarkt verandert. Meer dan in het verleden is er sprake van afnemende baanzekerheid, grotere beweeglijkheid en grotere diversiteit van werknemers. Daarbij hebben steeds meer werknemers er behoefte aan om werken te combineren of kortstondig af te wisselen met leren, zorgen en/of rusten. Het is daarbij zaak om onvrijwillige transities van werken naar inactiviteit te voorkomen en/of de periodes van gedwongen inactiviteit in duur te beperken. Dat vraagt om een proactief beleid gericht op duurzame participatie

Duurzaam participatiebeleid
Duurzaam participatiebeleid is beleid dat:

• gericht is op duurzame inzetbaarheid van de werknemer bij de eigen werkgever of andere werkgever;
• vrijwillige al dan niet partiële transities naar buiten faciliteert en ten dele ook weer omkeerbaar maakt;
• onvrijwillige transities weet te voorkomen of in duur weet te beperken;
• uitgaat van gelijke kansen en tegelijk weet in te spelen op verschillen tussen medewerkers en veranderingen in inzetbaarheid en vitaliteit bij individuele medewerkers.

Aanbevelingen voor de CAO-praktijk
In het rapport zijn de aanbevelingen waarmee een duurzaam participatiebeleid in CAO’s kan worden opgenomen, beschreven aan de hand van zes thema’s die gangbaar zijn in de CAO en het HRM-beleid:

• Bedrijfscultuur. Dit heeft betrekking op de wijze waarop in het bedrijf wordt omgegaan met duurzame inzetbaarheid, algemene ondersteuning bij het beleid en betrokkenheid van medewerkers en hun vertegenwoordiging.
• Gelijke behandeling. Dit heeft betrekking op alternatieven voor seniorenregelingen waarbij ingezet wordt op duurzame inzetbaarheid van alle medewerkers. Tevens is er aandacht voor diversiteitbeleid.
• Blijven leren en bewegen. Dit gaat over competentieontwikkeling en loopbaanplanning, scholingsrecht én scholingsplicht.
• Gezond en veilig werken. Dit gaat over aandacht voor veranderende belastbaarheid van de individuele medewerker tijdens zijn loopbaan, overbelasting én onderbelasting, vitaliteitsprogramma’s en fysiek zwaar werk.
• Balans tussen werk en privé. Hieronder vallen maatregelen met betrekking tot flexibilisering van arbeidstijden, zelfroosteren, telewerken en inspelen op behoefte aan combineren en afwisselen van werk/zorg/leren en transities die daarmee gepaard gaan
• Flexibel met pensioen.

In hoofdstuk vier van het rapport is een volledig overzicht van de aanbevelingen opgenomen.

Bronvermelding
Het volledige rapport CAO-wijzer Duurzame Participatie in de CAO. Aanbevelingen voor sociale partners van Bert Lokhorst, Expertisecentrum LEEFtijd uit 2009 is opgenomen in de bijlage.

Keywords
Cao-vernieuwing, duurzame inzetbaarheid, arbeidsverhoudingen

Kenmerken