Zweden, sociaal paradijs. Zelfroosteren komt in Nederland moeilijk van de grond

2010 – In Zweden is zelfroosteren een alledaags gebruik. Samenvatting van een verslag van een studiereis naar het Zweedse model.

Zelfroosteren

Als mensen hun eigen werktijd kunnen indelen, verbetert de relatie tussen werk en privé en hebben ze het gevoel zelf invloed uit te kunnen oefenen op hun werkomstandigheden. Dat versterkt hun betrokkenheid bij de organisatie. Teams moeten er samen uitkomen als niet ieders voorkeursplanning mogelijk is. Dat versterkt het teamgevoel. Managers moeten leren het rooster en de vertrouwde structuur van diensten en vaste aanwezigheid los te laten en te vertrouwen op de teamdynamiek. Zelfroosteren is daarmee een probaat onderdeel van sociale innovatie.

In Nederland komt dit slechts moeizaam van de grond. Eerste pilots bij NS, KLM en GVB zijn min of meer mislukt en draagvlak voor vernieuwing is gering. In Zweden is zelfroosteren echter de orde van de dag. Het NCSI en Déhora (adviesbureau, gespecialiseerd in workforceplanning) organiseerden een studiereis langs een ziekenhuis, politie en bank in Zweden, om kennis te maken met dit model.

Zweden

De Zweedse socialistische staat stelt zich op als beschermer van de burger, en ook vakbonden zijn sterk en machtig. Zweden is bovendien sterk geëmancipeerd. Man en vrouw zorgen samen voor de kinderen en hebben recht op ouderschapsverlof tot de kinderen 12 zijn. Alle vrouwen hebben recht op fulltime werk, waar veel gebruik van gemaakt wordt. De arbeidsproductiviteit in Zweden is hoog, wereldwijd staat dit land hier in de top 5. Het ziekteverzuim ligt tussen de drie en vier procent en is daarmee erg laag.

In Zweden wordt het Time Care systeem gebruikt voor zelfroosteren, een online systeem waar iemand zijn roostervoorkeuren online in kan voeren. In dit systeem zijn regels en voorwaarden als arbo-voorschriften en dergelijke geprogrammeerd zodat deze automatisch worden geëerbiedigd. Capaciteitsplanning en competentiemanagement zijn belangrijke voorwaarden voor het slagen van dit systeem.

Ziekenhuis

In het Capio St. Görans ziekenhuis is zelfroosteren ingevoerd om de uit de pan rijzende personeelskosten onder controle te krijgen. Of dat is gelukt kan niet meer worden aangetoond, omdat deze manier van roosteren al zo lang vanzelfsprekend is. Het ziekenhuis beschikt over 300 bedden. Er werken 1650 mensen, waarvan 800 zelfroosteren met het systeem van Time Care. Uitsluitend de verpleging roostert zelf. Men kan minimaal 5 uur per dag en maximaal 11 uur inroosteren. Hierdoor is het principe van vaste teams die diensten draaien verdwenen.

Politie

Nieuwe regelgeving vanuit Brussel bepaalde dat er na acht uur werken een rustpauze van minimaal elf uur nodig was voor politieagenten. Om deze planningsproblematiek op te lossen, stapte men in Eskilstuna over op Time Care. In het begin kende dit veel weerstand, ook veel vanuit de leiding. Eskilstuna is het centrum van een politieregio waar in 3 districten zo’n 500 politiemensen werken en waar ongeveer 70.000 mensen wonen. Het is het vijfde grootste politiekorps van Zweden. De politie werkt in drie ploegendiensten en is 24×7 op straat.

Sinds de invoering van Time Care zijn overuren sterk verminderd, iets dat op een groep van 60 agenten ongeveer zeven tot tienduizend euro per maand oplevert. Elke zes weken worden alle roosterwensen uitgewisseld en zo nodig onderhandeld in een teamoverleg. Dit levert zelden problemen op, maar kost wel enkele uren. Dit bedrag loopt al snel op tot boven de bespaarde overuren. De politie kan echter wel flexibeler plannen bij bijvoorbeeld calamiteiten en evenementen.

Swedbank

Zo’n vijf jaar geleden wilde de bank de klant meer centraal stellen en verruimde Swedbank de openingstijden. Het roosterprobleem is opgelost doordat men in teams van 10 tot 15 mensen nu de eigen werktijd vijf tot zes weken van tevoren kan bepalen. Een van de effecten is dat het aantal overuren bij de bank met de helft is verminderd. Meer efficiency kan de bank nog behalen als er een koppeling ligt tussen het planningssysteem van Time Care en het salarisadministratiepakket dat uitbetaalt op basis van het aantal gewerkte uren.

In Zweden was er bij de invoering van zelfroosteren veel weerstand, maar machtige vakbonden hebben het systeem er min of meer doorgedrukt. Het opmerkelijke resultaat is dat niemand nu terug wil. Zelfroosteren is onvermijdelijk en vanzelfsprekend geworden, net zo onvermijdelijk als salarisbetaling en belastingheffing.

Bronvermelding

Zie voor het artikel Zweden, sociaal paradijs. Zelfroosteren komt in Nederland moeilijk van de grond (2010) van Jan Kloeze uit Gids voor Personeelsmanagement 7/6/2010 de bijlage.

Keywords: individueel roosteren

Kenmerken