Vijf dilemma’s bij sociale innovatie NS – Eerste artikel in serie van twee
2011 – Dit artikel bespreekt de dilemma’s in het ontwerp, de definities en structuur van sociale innovatie bij NS en hoe het procesteam afwegingen heeft gemaakt in de uitvoering van de in 2007 afgesloten cao. De vijf afwegingen worden in het artikel geïllustreerd met de ervaringen van het procesteam met de implementatie.
Dilemma’s
- Visionair of instrumenteel: Bij NS werden concrete afspraken (instrumentele interventies) gemaakt die door sociale partners succesvol en met enthousiasme opgepakt zijn. Hiermee kwam het formuleren van een gezamenlijk gedragen visie echter op de achtergrond. De auteurs raden aan een gebalanceerde combinatie te maken van abstracte en concrete invullingen.
- Top-down of bottom-up: Er werd bij NS gekozen voor een en bottom-up benadering, waarbij de focus lag op het eerste lijnmanagement als een praktische invulling van bottom-up aanpak in een hiërarchische organisatie en werken met een beperkte capaciteit. Zo zijn er kick-off evenementen georganiseerd om kennis te delen, enthousiasme te creëren en verschillende afdelingen elkaar te laten ontmoeten. Zelfsturing door medewerkers was door de focus op eerste lijnmanagement minder aan de orde.
- Buiten de structuur of binnen de structuur: Bij NS coördineerde een zelfstandig opererend procesteam de activiteiten en had deze een vrije rol had binnen de organisatie. Dit leverde veel enthousiasme en ambassadeurs op. Het bleek echter soms moeilijk commitment te krijgen van lijnmanagers en bedrijfsonderdelen.
- Nieuwe verhoudingen: Het procesteam meent dat er in het proces expliciet stil moet worden gestaan bij de invulling van nieuwe rollen voor OR en vakbonden. Ook is het belangrijk dat sociale partners op strategisch niveau gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de succesvolle implementatie van de ambitie. Bij NS lag de focus van sociale partners vooral op de inhoud van de cao-afspraken en minder op het uitdragen van een gezamenlijke visie.
- Brede of smalle agenda. De agenda bij NS was breed, met thema’s zoals creativitetisstages, zelfroosteren, leiderschap, gezondheidsmanagement, nieuwe vormen van beloning, en duurzame inzetbaarheid. Een brede agenda laat zien dat sociale innovatie een belangrijk onderwerp is dat veel invloed heeft in de organisatie en mogelijkheden biedt voor initiatieven. Tegelijkertijd kan de hoeveelheid overdonderend overkomen. Een smalle agenda biedt daarentegen meer focus. Belangrijk bij een brede agenda is dat directie, OR en vakbonden een rol spelen in het verbinden van de initiatieven en het borgen van de visie.
In deel 2 van het artikel (nog te publiceren) worden de dilemma’s besproken die betrekking hebben op de uitvoering in de HRM-praktijk.
Bronvermelding
Het artikel Vijf dilemma’s bij sociale innovatie NS (2011) van Michel Donners, Jochem Dijkckmeester, Huib Bartels, Paulette vd Broek, Jasperina Copier en Ilse Boontje is te vinden in de bijlage.
Keywords: arbeidsverhoudingen, sociale innovatie, medezeggenschap, cao-vernieuwing
Kenmerken
