Het Havenbedrijf Rotterdam

2011/2013 – In opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam voerde INSCOPE – Research for Innovation, Erasmus Universiteit Rotterdam, onder leiding van Prof. Dr. Frans van den Bosch een onderzoek uit naar de strategische waarde van het haven- en industrie complex Rotterdam (HIC Rotterdam, hierna  het Havenbedrijf). In het onderzoeksrapport worden twee vragen beantwoord, namelijk: (1) Wat is de strategische waarde van het haven- en industriecomplex in Rotterdam voor Nederland? En (2) Hoe kan de strategische waarde van het Havenbedrijf verder toenemen en daarmee ook bijdragen aan het behoud van Nederlands internationale concurrentiepositie in de top 10 meest innovatiegedreven economieën ter wereld?

Strategische waarde van het Havenbedrijf Rotterdam

Uit het onderzoek blijkt dat de directe en indirecte toegevoegde waarde van het Havenbedrijf 22 miljard euro bedraagt (ca. 4% van het BBP) en werkgelegenheid biedt voor 145.000 personen (Van den Bosch, 2011). Het onderzoeksrapport geeft bovendien aan dat de strategische betekenis van het Havenbedrijf zelfs kan toenemen. 

Sleutelrol voor sociale innovatie in verdere groei

De onderzoekers geven aan dat continue strategische vernieuwing en innovatie van groot belang zijn om competitief te blijven op de internationale markt. Dat wil zeggen dat het Havenbedrijf zichzelf continue moet aanpassen en vernieuwen om zijn bestaansrecht te kunnen blijven waarborgen (het zogeheten businessmodel-innovatie), met name in complexe of dynamische omgevingen waar veel interne en externe veranderingen plaatsvinden. Vooral sociale innovatie speelt een belangrijke rol in de businessmodel-innovatie van het Havenbedrijf, stellen de onderzoekers. Derhalve beveelt het onderzoeksrapport aan om een minder dominante rol weg te leggen voor technologische innovatie en investeringen in de fysieke infrastructuur. Zo adviseren de onderzoeker om innovatie juist te stimuleren door nieuwe management- en organisatiestructuren in de bedrijven van het Havenbedrijf Rotterdam. 

In het artikel Business model innovation of the Port of Rotterdam Authority (2000-2012) wordt er door dezelfde onderzoekers dieper in gegaan op de niet-technologische determinanten van innovatie binnen het Havenbedrijf.

Van ‘Landlord business model’ naar een ‘Port developer business model’

Het artikel beschrijft hoe het Havenbedrijf tussen 2000 en 2012 een nieuw business model heeft ontwikkeld. Initieel focuste het Havenbedrijf voornamelijk op het exploiteren van grond in het haven- en industriegebied van Rotterdam en de afwikkeling van het scheepvaartsverkeer in de haven en nabij gelegen kustgebieden van Rotterdam. De onderzoekers noemen dit model in het artikel dan ook het ‘Landlord business model’, wat zich kenmerkt door een hiërarchische organisatiestructuur, een reactief beleid en een focus op het exploiteren van bestaande activiteiten. Naast het bestaande ‘Landlord business model’ heeft zich een ‘Port developer business model’ ontwikkeld in het Havenbedrijf. Behalve het uitvoeren van de bovengenoemde ‘Landlord’ activiteiten richt het Havenbedrijf zich in dit nieuwe business model namelijk ook op ondernemerschap binnen het bedrijf, co-creatie met externe partijen en innovatie-gedreven havenontwikkeling. De kenmerken van het ‘Port developer business model’ zijn de decentralisatie van besluitvorming, het proactieve managementbeleid en de focus op zowel exploitatie op bestaande activiteiten als het exploreren op nieuwe activiteiten. Bovendien ligt de nadruk van het nieuwe business model op het stimuleren van strategische waardecreatie in de haven, de regio en Nederland om zo ook het internationale concurrentievermogen van het Havenbedrijf te verhogen. 

Transparantie en flexibilisering van de organisatie

Voorbeelden van sociale innovatie binnen het nieuwe business model zijn met name de veranderingen in de organisatiestructuur en in het management van het Havenbedrijf. Bovendien streeft het management naar meer transparantie zowel binnen het bedrijf (eg. intranet) als naar buiten toe (eg. uitgebreide jaarverslagen en updates).

Veranderingen in de organisatiestructuur ten behoeve van het stimuleren van innovatie in het Havenbedrijf uiten zich door het verminderen van managementlagen, een hogere mate van autonome besluitvorming (bijv. in de marketing afdeling om zo dichter bij de klant te kunnen staan) en de omslag naar bedrijfsvoering op projectbasis met cross-functionele teams (zoals de nieuwe business units Innovation Board en Port of Rotterdam International). Dit resulteert in een plattere en flexibelere organisatie die dichterbij de markt staat en makkelijker kan anticiperen op externe veranderingen. Door de plattere organisatiestructuur krijgen werknemers binnen dit nieuwe businessmodel bovendien meer autonomie en verantwoordelijkheden. Dat biedt de werknemers zowel de ruimte om hun talenten te ontplooien als de flexibiliteit om binnen het bedrijf van functie te veranderen.

Nieuw management

Ook binnen het management hebben veranderingen plaatsgevonden waardoor een nieuwe vorm van besluitvorming aangenomen werd.  In 2005 zijn er namelijk een groot aantal van de top 20 managers vervangen om de creatie van nieuwe strategieën te stimuleren. In deze nieuwe managementvorm rapporteren de bovengenoemde ‘direct report’ managers weer direct aan alle drie de top managers (CEO, CFO en COO). Ten slotte wordt er in het nieuwe businessmodel meer nadruk gelegd op het betrekken van en het samenwerken met externe stakeholders. Zo worden er regelmatig ‘structural dialogue sessions’ gehouden met vertegenwoordigers van andere havenbedrijven, NGO’s, werknemers- en werkgevers organisaties. En ondernemerschap wordt aangemoedigd door middel van co-creatie met klanten om het internationale concurrentievermogen van het Havenbedrijf te vergroten. 

Referenties

Van Den Bosch, F.A.J., Hollen, R.M.A.,Volberda, H.W., Baaij, M.G. (2011). De strategische waarde van het Haven- en Industriecomplex Rotterdam voor het internationale concurrentievermogen van Nederland: een eerste verkenning. Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam / INSCOPE.? ISBN 978-90-817220-1-8. (www.inscope.nl). 

Hollen R.M.A., Van Den Bosch F.A.J, Volberda H.W. (2013), Business model innovation of the Port of Rotterdam Authority (2000-2012). In: Smart Port Perspectives: Essays in honour of Hans Smits, Kuipers B. & Zuidwijk R. (eds). Erasmus Smart Port Rotterdam: 29-47. Het artikel (pdf) is als bijlage toegevoegd. 

Thema: Flexibel organiseren

Sector: Logistiek

Brontype: Onderzoeksrapport; artikel

Kenmerken