Cao van de toekomst, Wasbeurt voor onderhandelaars

2010 – De houdbaarheid van de cao is al jaren een belangrijk thema voor sociale partners en deskundigen. In het artikel ‘Cao van de toekomst, Wasbeurt voor onderhandelaars’ voor Zeggenschap vertellen Karlien Haak en Betty van der Roest op welke manier het NCSI naar nieuwe wegen voor de cao zoekt. Ze laten ook zien welke resultaten dit oplevert, en concluderen dat niemand erg wil tornen aan de inhoud van de cao, wel aan het proces.

Er zijn verschillende uitdagingen voor de cao, waar bij het NCSI als netwerkplaats van werkgeversorganisaties, vakbonden, trainees en wetenschappers regelmatig discussies over worden gevoerd. En ook voor het NCSI zelf biedt de oude cao niet zonder meer oplossingen. Daarom zette het NCSI verschillende activiteiten op voor cao-vernieuwing: de Cao-Wasstraat, een Battle of Concepts en een symposium over de cao van de toekomst.

Cao-wasstraat

In de Cao-Wasstraat worden onderhandelaars van een bepaalde cao in drie sessies begeleid om op zoek te gaan naar gezamenlijke cao-wensen. Zo starten ze vanuit een gedeeld toekomstperspectief in plaats vanuit tegengestelde belangen. Na het gezamenlijk invullen van één of twee thema’s begint de echte vernieuwing: werkgevers en werknemers moeten er dan voor moeten zorgen dat vernieuwende afspraken hun weg vinden naar de werkvloer.

De Cao-Wasstraat bij de Bibliotheken (één van de twee trajecten die inmiddels is afgerond) liet zien dat de methodiek niet zozeer tot een wasbeurt van het cao-boekje als wel tot een wasbeurt voor onderhandelaars leidt. Beide onderhandelaars gingen na de sessies anders de cao-onderhandelingen in, wat leidde tot een snel cao-akkoord. Ook de juist niet gemaakte afspraken brachten grote verandering teweeg: er wordt meer ruimte gelaten voor werkgevers en werknemers, waardoor de rol van de werkgeversorganisatie verschuift naar die van adviseur.

Battle of concepts

Via een Battle of Concepts werden studenten en jongere professionals gevraagd naar hun mening over wat er in de cao van de toekomst moet worden afgesproken en hoe de cao tot stand moet komen. Daaruit bleek dat er draagvlak is voor de toekomst van collectieve afspraken, ook over bijvoorbeeld pensioen en verzekeringen. Binnen die kaders wordt gepleit voor meer individuele keuzeruimte. Vooral het proces rond de cao werd echter vernieuwend bekeken: meer gebruik van sociale media en visualisatie van cao-thema’s om medewerkers een stem te geven in het proces. Vakorganisaties worden dan meer arbeidsvoorwaardenexperts en krijgen de taak om het proces van arbeidsvoorwaardenvorming te organiseren en regisseren.

Symposium over de cao van de toekomst

Op het symposium over de cao van de toekomst werd de eerste prijs voor deze Battle uitgereikt aan Marieke van Essen. Zij stelt onder andere voor om een online platform in te richten als gepersonaliseerd dashboard waarbij diverse informatiestromen worden gebundeld. De totstandkoming deelt ze op in fases, waarin gebruik wordt gemaakt van het platform en fysieke participatie van partijen. Met name het idee van paritaire werkgroepen vond de jury daarbij vernieuwend. De winnaar van de tweede prijs, Sander Kruitwagen, gaat in op een goede manier om de cao visueel te presenteren. Daarvoor gebruikt hij een metafoor: De schijf van vijf.

De projecten laten zien dat er in de toekomst zeker ruimte is voor een cao. Sociale partners staan voor de uitdaging om hun nieuwe rol te bepalen en op te pakken, en voor invulling van de cao ook te kijken naar uitzendkrachten, gedetacheerden, zzp’ers en payrollers. Dat is lastiger in sectoren waar partijen verder van elkaar afstaan, waar vertrouwen niet altijd vanzelfsprekend is en medewerkers minder geneigd zijn om proactief te investeren in hun eigen loopbaan. Juist in deze sectoren is er echter noodzaak om te investeren in vernieuwing van het cao-proces. Het NCSI is daarom extra trots en enthousiast om in het najaar wasstraten in een aantal van deze sectoren te starten.

Bronvermelding

Het artikel is Cao van de toekomst, Wasbeurt voor onderhandelaars is uitkomen in Zeggenschap – september 2010 is opgenomen in de bijlage.

Keywords

CAO innovatie, arbeidsverhoudingen